Met zelfbeoordeling de problemen vóór zijn

27/06/2017

Een bedrijf dat zélf zijn veiligheidscultuur meet, heeft de tools in handen om proactief verbeteringen door te voeren. Niet wachten tot er een incident plaatsvindt, of de inspectie langskomt; om problemen te voorkomen passen steeds meer Brzo-bedrijven een zelfbeoordeling veiligheidscultuur toe.

‘Online en simpel’. Zó zou een ideale zelfbeoordeling eruit moeten zien volgens de eerste lichting Brzo-bedrijven die de Self Assessment Questionnaire (SAQ) van Veiligheid Voorop hebben uitgevoerd. “Self Assessment Questionnaire is eigenlijk een té ingewikkelde term”, vindt Corine Baarends (projectleider Veiligheid Voorop), “Ook dat mag simpeler. Zelfbeoordeling zeg ik liever.”

Voor bedrijven is het interessant om aan de zelfbeoordeling van Veiligheid Voorop mee te doen, omdat ze gratis hun veiligheidscultuur doorgelicht krijgen en daarnaast vanuit Royal HaskoningDHV verbeteracties krijgen aangereikt.

De zelfbeoordeling is in wezen niets meer dan een vragenlijst over de elementen van de veiligheidscultuur zoals ‘leren van incidenten’, ‘veilig werken met aannemers’ of ‘training en opleiding’. De beantwoording van de vragen leiden tot scores die verwerkt worden tot een ‘spinnenweb-diagram’, op basis waarvan het bedrijf in één oogopslag duidelijk heeft waar de veiligheidscultuur aandacht nodig heeft. De zelfbeoordeling is in 2014 ontwikkeld in opdracht van Veiligheid Voorop. De vraag naar zo’n tool was uit de industrie zelf naar voren gekomen. Royal HaskoningDHV heeft in samenwerking met bedrijven de vragen ontwikkeld. Corine Baarends: “Veiligheid Voorop heeft zich tot doel gesteld om elk Brzo-bedrijf zo’n zelfbeoordeling te laten toepassen; daar maken wij ons dus hard voor. In de chemieketen is het belangrijk om proactief te zijn en niet te wachten op incidenten.”

Focus aanbrengen in veiligheidsacties
Wat heeft een bedrijf er nu precies aan, aan zo’n zelfbeoordeling? Is het niet gewoon weer een extra checklist? Niels Okker van Suiker Unie Vierverlaten vindt van niet. “Ik vind het een interessante methode om focus aan te brengen in een brei van mogelijke veiligheidsacties. Die zelfbeoordeling geeft mij het gereedschap om te bepalen waar ik mijn aandacht aan moet besteden.” Maar Suiker Unie is een atypisch bedrijf: de grondstof, suikerbieten, wordt alleen in de periode van september tot half januari verwerkt. Dat wordt de ‘campagnetijd’ genoemd. De mensen die in die periode als operator aan het werk zijn, zijn de rest van het jaar timmerman of schilder. Okker: “We hebben de zelfbeoordeling in de campagnetijd uitgevoerd en het zou zinvol zijn om ook in de overige maanden de veiligheidscultuur te meten.” Niels Okker is niet geschrokken van de uitkomsten van de vragenlijst. “Ik had iets meer uitschieters verwacht maar de resultaten in de verschillende functiegroepen, management, productie en onderhoud, kwamen redelijk overeen.”

Volgens Jacob van Dijk (VAM coördinator van Motip Dupli, producent van spuitbussen) is het belangrijk om na de zelfbeoordeling niet direct in oplossingen te schieten. “Bij ons kwam het thema ‘veiligheidscommunicatie’ als verbeterpunt naar voren, maar wat betekent dat precies? Ik wil nu gesprekken gaan voeren om erachter te komen wat er nou precies niet goed gaat in de veiligheidscommunicatie. Ik zie de zelfbeoordeling als het begin van een proces, niet als het einde.”

Veiligheid in je hart en tussen je oren
Bij het bedrijf Chugoku Paints Europe, producent van industriële verf, scoorde het ‘veiligheidsoverleg’ in de zelfbeoordeling relatief laag. “Wegens de tijdsdruk werkt iedereen meer overuren dan contracturen. Het maandelijkse overzicht van incidenten krijgt dan niet de aandacht die het verdient”, vertelt Julian Beekers (technicus en BHV’er bij het bedrijf). Om dit te veranderen zou het BHV-team het op zich kunnen nemen om een plan van aanpak te maken en uit te voeren, bedenkt Beekers ter plekke. “De BHV’ers vormen immers een dwarsdoorsnede van het hele bedrijf.” Maar tijd om dat te doen blijft sowieso een knelpunt.

“Je kunt allerlei prestatie-indicatoren meten, maar ik vraag me af of je met die KPI’s echt híer terecht komt”, zegt Kars Wierenga terwijl hij met zijn vuist op zijn borst slaat. Wierenga is KAM-coördinator bij Beenen. “De jongens zitten op afstand te werken. Ze moeten zélf overtuigd zijn van het nut om incidenten te melden, anders gebeurt het domweg niet. Het is puur ‘eigenaarschap’. Het moet in hun hart zitten, het moet tussen hun oren zitten.” Daarom vindt Wierenga het meten van de veiligheidscultuur van een bedrijf ook zo nuttig. “Bij sommige bedrijven zie je nog wat koudwatervrees bij de zelfbeoordeling of SAQ, maar ik zie het vooral als een tool om praktische problemen mee op te lossen.

Verschillende veiligheidsaudits
Peter Walraven is vanuit Royal HaskoningDHV ook betrokken bij de veiligheidsaudit van de tankopslagbranche VOTOB, één van de leden van Veiligheid Voorop. Hij werkt eveneens mee aan de zelfbeoordeling (voorheen SAQ) van Veiligheid Voorop. “Ten opzichte van de Safety Maturity Tool van VOTOB zijn deze vragen iets anders gesneden. De bedrijvenpopulatie van Veiligheid Voorop is veel breder en daarom verbaast het me ook niet dat de verwoording van de vragen een aandachtspunt is. De terminologie is divers in verschillende bedrijven, zo gebruikt met lang niet overal het begrip ‘wachtchef’. We moeten nog eens goed nadenken hoe we de vragen zo simpel mogelijk kunnen maken, maar tóch precies blijven formuleren.”

“Deze bedrijven hebben zich zelf gemeld voor de pilot-zelfbeoordeling, dus daaruit blijkt al meteen dat ze belangstelling voor het onderwerp ‘veiligheidscultuur’ hebben”, stelt Mareille Konijn. “Niettemin kan het proces van de zelfbeoordeling in de toekomst nog verder verbeterd worden. “De online omgeving kan nog verder worden verbeterd. We kregen terug dat er inlogproblemen waren en ook wat het taalgebruik betreft kan de vragenlijst nog eenvoudiger.”

Corine Baarends is blij dat de bedrijven die aan de pilot meededen, bij elkaar kwamen voor de workshop om van elkaar te leren. “Dit is een volgende stap om méér Brzo-bedrijven kennis te laten maken met een zelfbeoordeling. De veiligheidscultuur van een bedrijf is niet makkelijk te omschrijven, maar met onze vragenlijst krijgt een bedrijf beter inzicht in hoe medewerkers - in alle functies - over veiligheidskwesties denken. En als je weet waar de schoen knelt, dan kun je er echt iets aan veranderen.”

Bedrijven die belangstelling hebben om in het najaar van 2017 mee te doen met een nieuwe ronde zelfbeoordelingen, kunnen zich melden bij Corine Baarends: baarends@vnoncw-mkb.nl